تاریخچه تاسیس فرودگاه ها (Airports) به سال های 1925 به بعد می رسد زمانی که زمین های وسیعی به عنوان محل یا مکان فرود هواپیما شناخته شدند

نام تخصصی فرودگاه در صنعت هوایی Aerodrome است که در عموم بیشتر با نام Airport شناخته می شود. وجود فرودگاه در یک شهر به منزله یک امتیاز برای آن شهر محسوب می شود چرا که فرودگاه باعث توسعه گردشگری، تجارت ،ارتباط و.... برای یک شهر است.

محیط فرودگاه

محوطه داخلی فرودگاه و یا همان محیط فرودگاه اکثرا محیط های نظامی شناخته می شوند و کارمندان و افرادیکه بستگی به شغلشان در آنجا فعالیت دارند ملزوم به رعایت قوانین خاصی می باشند. محیط فرودگاه از آن جهت نظامی محسوب می شود که بحث امنیت پروازها از اهمیت و حساسیت زیادی برخوردار است و همچنین عملیات های خرابکارانه در گذشته این موضوع را به خوبی ثابت می کند که همواره فرودگاه ها هدف مناسبی برای تروریست ها بوده اند و از نظر تخصصی چون عملیات های فرود (Landing) و برخاست (Take off) یکی از حساس ترین مانور ها می باشند کوچکترین مسئله ای می تواند پیامد های جبران ناپذیری را دربر داشته باشد. البته وجود باند مشترک پرواز با هواپیما ها و هلیکوپترهای نظامی در بعضی فرودگاه ها هم یکی از علل نظامی تلقی شدن محیط ها فرودگاهی می باشد.

محیط فرودگاهی را می توان به طور کلی شامل دو بخش(سطوح پروازی فروگاه و مراقبت پرواز) دانست که در زیر به صورت مجزا به آن ها اشاره می کنیم.

سطوح پرواز فرودگاه

1- باندپرواز--------------Runway

باند پرواز و یا Runway مهمترین سطح از سطوح پروازی فرودگاه تلقی می شود و عمدتا از آسفالت و یا بتن ساخته می شوند. طول Runway بدون در نظر گرفتن کارایی -که برای هواپیما هایی تا حد چه کلاسی مناسب باشد- به دو عامل ارتفاع از سطح دریا (Altitude) و شرایط آب و هوایی (climate) آن منطقه بستگی دارد به طوری که هرچه ارتفاع از سطح دریا کمتر و اقلیم منطقه سرد تر باشد به دلیل تراکم الیاف هوا، هواپیماها به باند کمتری جهت Take off و Landing نیاز دارند.

مهمترین پارامتر برای انتخاب جهت ساخت باندفرودگاه وزش باد در بیشتر روزهای سال است که در بخش "باند فرودگاه (Airport Runway)" به طور کامل در مورد آن توضیح داده شده است . در فرودگاه های مناطقی که باد فصلی دارند باندهای پروازی به شکل زیر تاسیس می شوند.

اما در فرودگاها هایی مانند فرودگاه مهرآباد تهران که در تمام فصل های سال جهت وزش باد از یک سو است شیوه قرار گرفتن باند ها مانند شکل زیر می باشد

2-Ramp, Apron

رمپ (Ramp) : پارکینگ اختصاصی هر سازمان و یا شرکت است

اپرون (Apron) محلی است که هواپیما ها در آن سوختگیری، تخیله و بارگیری (مسافر و بار) در آن انجام می شود

3- مسیرهای خزش------------Taxiways

مسیر های خزش و یا Taxiways یک دیگر از سطوح پروازی فرودگاه بود و مسیر هایی هستند که پارکینگ را به باند فرودگاه متصل می کنند. Taxiway ها با الفبای هوانوردی نام گذاری می شوند برای مثال منظور از تاکسیوی R که روی تابلو های اطراف تاکسیوی ها یا Taxiway signs نشان داده می شود تاکسیوی ROMEO است

در تابلو های راهنما حروف زرد رنگ روی زمینه مشکی نشان دهنده Taxiway ای هست که شما در آن قرار دارید و حروف مشکی روی زمینه زرد رنگ نشاندهنده ی Taxiway های متقاطع هستند.

4- حفظ موقعیت----------------Holding Position

در Taxiway های متقاطع به باند در فاصله ای استاندارد از باند دو خط زرد پیوسته به موازات هم سپس دوخط زرد ناپیوسته به صورت عمود بر تاکسیوی وجود دارند که به آن ها Runway Holding Marking و به آن نقطه ای که این علائم وجود دارند Holding Position گفته می شود و در صورتی که هواپیما از طرف دو خط زرد پیوسته به آن نزدیک شود باید در آن نقطه توقف کند و برای گذر از آن از برج مراقبت اجازه بگیرد. Holding Position جهت آن است که در زمان Landing و یا Take off یک هواپیما، هواپیمای دیگری وارد باند نشود

مراقبت پرواز فرودگاه------------------Air traffic control

مراقبت پرواز مجموعه ای است که ترافیک هوایی را در فرودگاه ها و در هوا جهت بوجود نیامدن برخورد هواپیما ها به هم و یا برخود آن ها به سازه های طبیعی و انسانی کنترل می کنند. همچنین مطلع کردن خلبان در طول پرواز از شرایط جوی و پشتیبانی پرواز از وظایف این مجموعه می باشد. مراقبت پرواز به طور کلی به چهار دسته و یا چهار واحد تقسیم می شوند که سه واحد از آن ها در ساختمان برج مراقبت هر فرودگاه قرار دارند که به صورت تخصصی مراقبت پرواز فرودگاهی نامیده می شوند. ( در بیان عموم به مراقبت پرواز برج مراقبت می گویند اما در تخصص هوانوردی واحدی به نام واحد برج مراقبت و جود دارد که پرسنل آن به همراه پرسنل دو واحد دیگر در "ساختمان برج مراقبت" قرار دارند.)

همانطور که گفته شد مراقبت پرواز در هر فرودگاه به سه واحد به شرح زیر تقسیم می شود

1-واحد کنترل زمینی------------------Ground

وظیفه کنترل هواپیما و دادن مسیر تاکسیوی ها جهت جابجایی هواپیما ها بر روی زمین به عهده واحد کنترل زمینی است

جهت عملیات Take off یک هواپیما این واحد اجازه روشن کردن موتورها را به هواپیما می دهد و آن را تا نقطه Holding Position هدایت می کند و پس از آن خلبان باید با واحد برج مراقبت ارتباط برقرار کند( در زمان فرایند Landing نیز به همین شکل یعنی هواپیما پس از فرود و خارج شدن از باند از واحد برج مراقبت به واحد کنترل زمینی تحویل داده می شود و واحد کنترل زمینی مسیر Taxiway ها را جهت رسیدن هواپیما به Parking مورد نظر مشخص کرده و به آن اجازه خاموش کردن موتور ها را می دهد.)

2- واحد برج مراقبت------------------Tower control

وظیفه این واحد کنترل نشست و برخاست هواپیما ها روی باند است. در عملیات Take off یک هواپیما این واحد هواپیما را از واحد کنترل زمینی تحویل گرفته و اجازه ورود هواپیما به باند و Take off را می دهد و آن را تا شعاع 5 مایلی کنترل می کند.( در فرایند Landing این واحد از شعاع 5 مایلی هواپیما را از واحد تقرب تحویل گرفته و اجازه نشستن هواپیما را روی باند پرواز می دهد)

3- تقرب پرواز-------------------Approach

در فرایند Take off یک هواپیما واحد تقرب هواپیما را در شعاع 5 مایلی فرودگاه از واحد برج مراقبت تحویل و آن را تا شعاع 70 مایلی فرودگاه هدایت می کند و پس از آن هواپیما را به مرکز کنترل فضای کشوری تحویل می دهد.