تذکر: کلیه حقوق مادی و معنوی این اثر متعلق به موسسه تحقیقاتی پارس آیرو بوده و هرگونه کپی برداری از آن حتی باذکر منبع پیگرد قانونی دارد

گردش هماهنگ در هواپیما: Coordinated turn and bank

 اصولا یکی از مانورهای اصلی و عادی که هواپیما انجام می دهد گردش (Turn) هواپیماست. این حرکت با این که ظاهرا ساده است اما از ویژگی خاصی برخوردار است زیرا به منظور جلوگیری از Skid باید تحت زاویه معینی Bank نمود و این زاویه در حدی باشد که موجب Slip هواپیما نگردد علاوه بر این که g وارد بر هواپیما در هنگام Bank که متناسب با زاویه Bank است در حدی باشد که به Structure هواپیما صدمه ای نزند. می دانیم که هواپیما در حین پرواز عادی تحت تاثیر نیروی وزن mg قرار دارد که به وسیله Lift بال ها خنثی می گردد در این حالت می گوییم به هواپیما یک 'g' Load وارد می شود اما هنگام Turn نیروی گریز از مرکز Centrifugal force نیز به هواپیما وارد می شود بنابراین طبق شکل هواپیما تحت تاثیر برآیند این دو نیرو قرار دارد و برای آنکه هواپیما به داخل یا خارج دایره دوران سر نخورد (Slip یا Skid نکند) باید با زاویه ای Bank نماید که با توجه به سرعت آن نیروی Lift تولید شده توسط بال ها برابر با برآیند دو نیروی وزن هواپیما و نیروی گریز از مرکز آن باشد. زاویه Bank در یک گردش هماهنگ با توجه به نیروی گریز از مرکز و وزن هواپیما از فرمول زیر قابل محاسبه است

(1)

V سرعت هواپیما R شعاع Turn و g شتاب ثقل زمین و t زاویه Bank همچنین g یعنی نیروی وزن هواپیما که به آن Load Factor می گوییم از فرمول زیر قابل محاسبه است.

با توجه به فرمول (1) به سادگی معلوم می شود که هرچه سزعت گردش (V) هواپیما بیشتر باشد و یا شعاع گردش (R) کمتر باشد باید مقدار زاویه Bank نیز بیشتر باشد تا هواپیما به خارج از دایره دوران سر نخورد (Skid نکند) و بالعکس هرچه زاویه Bank بیشتر باشد بایستی سرعت گردش (V) بیشتر و یا شعاع گردش (R) کمتر باشد تا هواپیما به داخل دایره گردش سر نخورد همانگونه که گفتیم g وارد بر هواپیما هنگام گردش زیاد می شود و مقداری آن بستگی به سرعت گردش (V) و شعاع گردش (R) و یا به طور کلی به زاویه Bank دارد

'g' وارد بر هواپیما که به آن Load Factor می گویند از فرمول فرمول به دست می آید

مثلا در یک گردش هماهنگ وقتی فرمول باشد g=1.41 و به ازا فرمول است و مفهوم آن این است که مثلا زمانی که هواپیما تحت زاویه 60 یک گردش هماهنگ انجام می دهد به اندازه دو برابر وزن هواپیما به آن نیرو وارد می شود. اصولا بایستی توجه داشت که در سایر مانورها و هنگام پرواز در هوای طوفانی نیز به هواپیما بیش از یک Load "g" وارد می شود و چون Structure هواپیما طوری طراحی و ساخته شده که تا حد معینی می توان g را تحمل کند لذا بخصوص در هواپیما جنگنده که قابلیت مانور زیادی دارند نشاندهنده ای به اسم g-meter وجود دارد تا هنگام پرواز از حداکثر g اجتناب شود. همچنین باید توجه داشت که زاویه bank به بزرگی و کوچکی هواپیما بستگی ندارد و در هواپیما با وزن های مختلف اگر یک Turn هماهنگ و مشابه انجام دهد باید زاویه Bank آن ها نیز باید برابر باشد. برای کمک به خلبان در انجام یک گردش هماهنگ Coordinated turn & Bank نشاندهندای به اسم Turn & Bank Indicator در کابین وجود دارد که عقربه آن نشانگر میزان سرعت گردش (V) بوده و وضعیت ساچمه آن بیانگر وضعیت Turn and Bank است

(در یک Turn & Bank هماهنگ ساچمه باید در وسط قرار داشته باشد.)

چون به هنگام Turn & Bank وزن هواپیما زیاد می شود بنابر این روی Performance هواپیما اثرات معکوس می گذارد به عنوان مثال سرعت واماندگی هواپیما (Stalling speed) افزایش خواهد یافت یعنی هواپیما در سرعت بالاتری Stall خواهد کرد و این مسئله را خلبانان باید کاملا متوجه باشند به خصوص در Take off و Climb که شروع به Turn می نمایند که قبل از آن که سرعت هواپیما به حد کافی برسد Flap ها را جمع نکنند.