تذکر! کلیه حقوق مادی و معنوی این اثر متعلق به پایگاه مجازی علوم هوانوردی و فضایی پارس آیرو بوده و هرگونه کپی برداری از آن حتی با ذکر منبع پیگرد قانونی دارد

پروژه آپولو 11 (Apollo 11) اولین پروژه ای بود که طی آن بشر توانست به کره ماه سفر کند. برنامه آپولو شامل مراحل و آزمایشات مختلفی بود که نتیجه همه ی آن ها در یازدهمین ماموریت یعنی آپولو 11 به ثمر نشست. و اینگونه بود که رویای سفر به ماه برای همیشه به حقیقت پیوست

16 جولای سال 1969 فضاپیمای آپولو 11 که پنجمین پروژه سرنشین دار از برنامه آپولو ها بود برای پرتاب و آغاز ماموریت حساس خود کاملا آماده و تست شده بود. در این روز بسیار مهم پرسنل واحد کنترل زمینی¹ زودتر از واحد های دیگر در پست خود حضور داشتند. در ساعات ابتدایی صبح سیستم های مخابراتی برای آخرین بار کنترل می شد. جزیره مریت واقع در ایالت فلوریدا از چند روز پیش حالت امنیتی شدیدی به خود دیده بود و به جز عکاسان و خبرنگارانی که می بایست برنامه تبلیغاتی ایالات متحده امریکا را به جهان مخابره کنند سایر حاضرین از نظامیان و یا کارکنان و متخصصان "سازمان ملی هوانوردی و فضایی" ایالات متحده (به انگلیسی : National Aeronautics and Space Administration) یا NASA بودند که اکثریت را تشکیل می دادند.

نمایی از منتقل شدن آپولو 11 به سکوی پرتاب ساعاتی قبل از پرتاب

فضاپیمای آپولو 11 چند ساعتی تا لحظه پرتاب بیشتر فاصله نداشت. پیشرانش اصلی این فضاپیما یک موشک ساترن 5 بود. این موشک که برای بردن فضاپیما های آپولو به کره ماه ساخته شده بود طولی بیش از 110 متر داشت. گفتنی است که مهندس ارشد و سرپرست تیم طراحی خانواده موشک‌های فضایی ساترن (از ساترن ۱ تا ساترن ۵) یک دانشمند آلمانی و یکی از مهندسان ارشد صنایع موشکی آلمان به نام ورنر فون براون بود که پس از جنگ جهانی دوم دستگیر و مخفیانه به آمریکا منتقل شد.^{منبع}

پیشرانش آپولو 11 (موشک ساترن 5) در جزیر مریت قبل از پرتاب

با نزدیک شدن زمان پرتاب در حالی که چشم میلیون ها انسان در سراسر جهان به صفحات تلویزیونی دوخته شده بود رسانه ها و خبرنگاران شروع به ارسال گذارشات خود می کردند . فضانوردان که نقطه اشتراک هر سه آن ها خلبانی در ارتش و حضور در برنامه های فضایی جمینای² بود اخرین بار در روی زمین برنامه خود را مرور کردند. زمان باقی مانده به سرعت سپری شد و بالاخره سه فضانورد در بالابر سکو قرار گرفتند تا به قسمت نوک موشک قسمتی که درب ورودی فضاپیما قرار داشت رسیدند و از طریق آن وارد ماژول فرماندهی فضاپیما به نام کلمبیا (CM) شدند. فضانوردان یعنی نیل آرمسترانگ (Neil Alden Armstrong) فرمانده آپولو 11 ، مایکل کالینز (Michael Collins) خلبان اصلی ماژول فرماندهی فضاپیما و باز آلدرین (Buzz Aldrin) خلبان ماه نشین پس از قرار گرفتن در موقعیت های خود در ماژول فرماندهی وضعیت را به واحد کنترل زمینی عالی گذارش دادند.

شمارش معکوس برای لحظه پرتاب

فضانوردان با همکاری واحد کنترل زمینی و گروه سه نفره پشتیبانی³ خدمه پرواز، فضاپیما را آماده پرتاب شدن کردند سیستم ها به سرعت پشت سر هم فعال می شدند حتی کوچیکترین اشتباهی باعث تکرار شدن سرانجام تلخ پروژه آپولو 1 می شد. موشک قدرتمند ساترن با خروجی ها عظیم خود آماده فعال شدن بود. صدای آغاز شمارش معکوس از بلندگو های قسمت فرماندهی فضاپیما و ساختمان ایستگاه زمینی و حتی از بلندگو های محوطه بیرونی پایگاه فضایی کندی شنیده می شد راه پله ها و گیره های سکوی پرتاب به سرعت یکی پس از دیگری از بدنه موشک جدا می شد و سرانجام در مقابل چمشان خیره شده جهانیان فضاپیما آپولو 11 با غرشی مهیب به پرواز در آمد...

و سر انجام آپولو 11 به پرواز در آمد. این برج آهنی با وزنی در حدود 2900 تن (2843890_kg) به سرعت به بالا پیش می رفت و اولین ارتباط رادیوی اپولو 11 در آسمان بین فضانوردان با کنترل زمینی جهت گذارش وضعیت اولیه به سرعت برقرار شد

فضاپیمای مذکور در دقایقی بعد و طی دو مرحله از موشک ساترن پنج وارد مدار زمین شد و به مدت 2:44 دقیقه در مدار به دور زمین چرخید و پس از آن خدمه با روشن کردن موتور مرحله سوم موشک⁴ (قسمت S-IVB ساترن 5) سرعت خود را افزایش داده و با خروج از مدار با سرعت 24,545_mph به سمت ماه حرکت کردند. همه چیز به خوبی در جریان بود، آپولو 11 در فضا تاریک پس از جو زمین به سرعت پیش می رفت و اتمسفر زمین در آن ارتفاع رقیقتر از حدی بود که نیروی پسایی تولید کند و فضانوردان می توانستند زمین وسیع و روشن را ببینند که خورشید مانند ستاره ای غول پیکر در آن سویش قرار داشت پرتو های آن هنوز بر آپولو 11 می تابید (عکس حاشیه صفحه)

مرحله سوم آپولو 11 پس از خارج شدن از پارکینگ مدار ( عکس تزئینی می باشد )

تقریبا 3 ساعت از پرتاب آپولو می گذرد حالا دیگر از آپولو 11 تنها ماژول های ماه نشین ، سرویس و ماژول فرماندهی⁵ باقی مانده بود که در طبقه سوم ساترن 5 قرار داشتند.
تنها 30 دقیقه از خارج شدن آپولو 11 از مدار زمین⁶ (parking orbit) یکی از حساس ترین مراحل آپولو 11 آغاز شد. طی این مرحله حساس ماژول فرماندهی می بایست از طبقه سوم موشک جدا شود و با یک چرخش 180 درجه ای خود را به ماژول ماه نشین متصل کند و آن را از محفظه طبقه سوم به بیرون بکشد( شکل1 ،2 ،3 ) ماموریتی که طی پروژه جمینای 8 ناسا توسط دو فضانورد تمرین شده بود که یکی از آن فضانوردان، فرمانده کنونی آپولو 11 یعنی نیل آرمسترانگ بود و افراد پشتیبان ماموریت هم اکثرا در تیم های پشتیبانی برنامه های جمینای و سایر ماموریت های آپولو حضور داشتند و اگر به هر دلیلی مرحله اتصال با شکست روبه رو شود کل ماموریت شکست خورده و فضانوردان می بایست به زمین برگردند. اما با تجربه کافی پرسنل واحد کنترل زمینی و نیل آرمسترانگ دو ماژول به هم متصل می شوند و فضاپیمای آپولو 11 که حالا ترکیبی از 3 ماژول بود مسیر خود را به سمت ماه ادامه داد

تقریبا پس از هشت ساعت از پرتاب آپولو 11 اولین زمان خواب فضانوردان فرا رسیده بود. چراکه تقریبا 3 روز دیگر از سفر طولانی آن ها در فضا باقی مانده بود. سفر در فضای بیکران بیرون از زمین و منظره های خیره کننده ای از عالم خلقت که از پنجره های ماژول فرماندهی به چشم می خورد منظره هایی که هرگز از روی زمین قابل مشاهده نبودند. آپولو 11 در فاصله ای بیش از 200,000 کیلومتری از سطح زمین با پیشرانش خاموش خود همچنان به سرعت پیش میرود....

سرانجام فضاپیمای آپولو 11 پس از 48 ساعت از زمان پرتاب، در فاصله نسبتا کمی از مدار ماه قرار داشت. آپولو 11 متشکل از یک ماژول فرماندهی و یک ماژول ماه نشین از پشت سر به سمت مدار ماه حرکت می کند و پس از مدت کوتاهی خدمه با روشن کردن موتور وارد مدار ماه می شوند. آن ها یک روز در مدار ماه باقی می مانند و همزمان نیل آرمسترانگ و آلدین درحال فعال سازی ماژول ماه نشین بودند و فرایند بررسی صحت عملکرد تمام  بخش های مربوطه را آغاز کرده بودند

20 جولای 1969 و روز حساس ماموریت آپولو 11 فرا می رسد ارتباط های رادیوی در این روز حساس بیش از پیش بین زمین و فضاپیمای آپولو 11 برقرار می شد. نیل آرمسترانگ فرماده آپولو 11 به همراه باز آلدرین خلبان ماه نشین پس از مرور دستور العمل ها وارد ماژول ماه نشین شدند برنامه ناسا طبق این بود که می بایست مایکل کالینز خلبان ماژول فرماندهی در آپولو 11 که اکنون بجز ماه نشین شامل ماژول فرماندهی و پیشرانش چهارم (ماژول سرویس) بود در مدار ماه باقی بماند.

نیل آرمسترانگ و باز آلدرین در انتظار دریافت دستور شروع فرایند فرود از ایستگاه زمینی بودند اما دستور العمل ها این مرحله و وجود یک روبات نمونه بردار در مدار ماه از طرف شوروی ها که در آن زمان رقیبی جدی در عرصه فضایی برای آمرکیایی ها بودند باعث شد تا دستور اجرای فرایند کمی دورتر صادر شود. سرانجام فرمان شروع فرود صادر می شود و با همکاری کلینز، ماژول ماه نشین شامل گروه دو نفره آرمسترانگ و آلدین جهت فرود بر روی سطح ماه از ماژول فرماندهی جدا می شود. به دلیل تاخیر بوجود آمده در اجرای فرایند فرود دو فضاپیما (ماژول فرماندهی و ماژول ماه نشین) پس از جدا شدن در مدار ماه دقیقا در طرفی قرار می گیرند که از زمین قابل دیدن نیست (پشت ماه) و به همین دلیل ارتباطات رادیویی فضانوردان با واحد پشتیبان زمینی برای دقایقی قطع می شود.

تحقق رویای سفر به ماه

در حدود ساعت 4 بعد ازظهر 20 جولای به وقت نیویورک(EDT) و یا 8 بعد ازظهر به وقت جهانی(UTC) و بیش از گذشت صد و دو ساعت از آغاز ماموریت، عقاب آماده شروع فرایند فرود بر روی ماه بود. آن ها در حال چرخش در فضای پشت ماه بودند و برقراری ارتباط با واحد پشتیبان زمینی با مشکلاتی روبه رو بود و این امر موجب نگرانی بیشتر تیم پشتیبانی می شد. پس از دقایقی کوتاه ارتباط ماژول ماه نشین با زمین دوباره برقرار شد اما با کیفیتی کم که کار را برای ادامه ماموریت سخت می کرد. با این حال مسئول پشتیبان فرود تصمیم خود را می گیرد و دستور ادامه فرایند فرود را صادر می کند و بلافاصله آرمسترانگ و آلدین با روشن کردن موتور ماژول کاهش ارتفاع را آغاز می کنند. روند کاهش ارتفاع به خوبی پیش می رفت تا این که آرمسترانگ متوجه می شود محلی که در کامپیوتر فضاپیما برای فرود در نظر گرفته شده است یک منطقه تخته سنگی است که درست در شمال شرقی یک دهانه بزرگ قرار دارد....

آرمسترانگ ماژول را از حالت خودکار خارج کرده و سپس تصمیم می گیرد که آن را به طرفی دیگر هدایت کند اما این مسئله از طرفی باعث طولانی تر شدن فرایند فرود می شود و ذخیره سوخت ماژول را دچار مشکل می کند. در چنین شرایطی که ماه نشین کمتر از 50 متر از سطح ماه فاصله داشت آرمسترانگ دستور می گیرد که در صورت تمام نشدن عملیات فرود تا یک دقیقه آتی ماموریت را لغو کرده و مجددا به مدار ماه باز گردد چراکه سوخت ماه نشین در حال اتمام بود و ادامه پرواز ممکن بود به سقوط آن ها منجرب شود. نگرانی ها در واحد کنترل زمینی بیشتر می شود چراکه لغو عملیات در چنین فاصله نزدیکی بسیار سخت بود و از طرفی جان دو فضانورد در صورت ادامه عملیات بیش از یک دقیقه دیگر در خطر جدی قرار می گرفت.

برای لحظاتی فضای سنگینی در ساختمان واحد کنتل زمینی حکم فرما بود و تیم پشتیبان جهت بر هم نزدن تمرکز فضانوردان در آن لحظات مکالمه ای انجام نمی دادند. لحظات به کندی سپری می شد. پرسنل ایستگاه زمینی منتظر گذارش آرمسترانگ بودند...

- تماس

- صداتونو می شنویم "عقاب"

- "هیستون" پایگاه "ترنکویلیتی"⁷ (Tranquility Base) صحبت می کنه. "عقاب" فرود آمد

و این چنین بود که ماژول ماه نشین در ثانیه های پایانی لغو ماموریت و تنها با 25 ثانیه سوخت باقی مانده با موفقیت فرود آمد

 آلدرین روی سطح ماه

در دقایقی بعد در حالی که آرمسترانگ مشغول توصیف کردن سطح صاف و گرد مانند ماه بود باز آلدین نیز از ماژول بیرون می آید. آن دو مرد با کمک هم بررسی های اولیه را آغاز کرده و پرچم کشورشان را که با یک قالب افقی طراحی شده بود روی ماه نصب می کنند.

فضانوردان پس از آزمایشات، نصب کردن دستگاه های اندازه گیری که با خود به ماه اورده بودند و نمونه برداری سرانجام پس از مدتی در حدود دو ساعت و نیم پیاده روی آن ها روی ماه به پایان رسید و بدین ترتیب اولین انسان هایی که قدم به ماه گذاشتند دوباره وارد ماژول ماه نشین شدند تا به مدار ماه باز گردند.

آلدرین در کنار ایستگاه لرزه نگاری که اطلاعات مربوطه از ماه را به زمین ارسال می کرد. این دستگاها می بایست در روی ماه باقی بمانند

صعود از سطح ماه

صعود از سطح ماه، از مهمترین مانورهای این ماموریت بود به طوری که بروز هرگونه مشکلی در آن می توانست آرمسترانگ و آلدین را روی ماه بنشاند و دیگر هیچ راهی هم برای بازگرداندن شان به خانه باقی نماند. اتفاق ناگواری که البته غیر ممکن نبود و اگر رخ می داد، ناسا آمادگی آن را داشت و حتی تصمیمی مبنی بر تدفین در دریا اتخاذ شد بود که بر اساس آن اگر این دو فضانورد قادر به بازگشت به زمین نبودند، اطلاعیه ای از سوی رئیس جمهور وقت آمریکا صادر و خبر باقی ماندن فضانوردان بر روی ماه اعلام می شد و مراسم گرامیداشتی برای آنها نیز در دریا برگزار می شد.

ماژول ماه نشین از دو  قسمت تشکیل شده بود. قسمت پایین که شامل پایه های فرود ، پیشرانش و محفظه سوخت مجزا جهت عملیات فرود بود و قسمت دوم این ماژول شامل کابین کنترل ، پیشرانش و محفظه سوختی مجزا از قسمت پایینی بود که وظیفه تامین نیرو جهت انتقال مجدد فضا نوردان به مدار ماه را بر عهده داشت. در فرایند صعود طبق برنامه می بایست قسمت پایینی ماژول از قسمت بالا جدا شود و تنها قسمت بالایی ماژول که فضانوردان در آن قرار داشتند به مدار ماه باز گردد. جدا سازی دو قسمت ماژول کاملا خود کار انجام می گرفت و پس از آن فرمان فعال سازی برای موتور فرستاده می شد

به هرحال در ساعت 17:54 UTC و پس از 21 ساعت و نیم توقف بر روی ماه، ماژول عقاب تقریبا آماده شروع فرایند صعود از سطح ماه بود. فضانوردان آخرین چک لیست ها را جهت ترک کردن ماه انجام داده و موتورها را روشن کردن. موتورها در این قسمت از ماموریت اهمیت ویژه ای داشتند و بروز مشکل حتی برای یکی از آن ها می توانست دردسر ساز باشد به همین دلیل بلافاصله پس از روشن شدن موفق موتورها، آرمسترانگ صحت عملکر آن ها را به ایستگاه زمینی اعلام می کند و به این ترتیب ماژول عقاب به آرامی از ماه جدا شد و لحظه به لحظه از آن فاصله می گیرد تا این که پس طی مدت زمانی به مدار ماه می رسند. پس از ورود مجدد ماژول ماه نشین به مدار ماه در حالی که دو ماژول به هم نزدیک می شدند ماژول فرماندهی که تنها توسط کالینز هدایت می شد می بایست اتصال را با ماه نشین برقرار کند و سرانجام ماژول فرماندهی کلمبیا با ماه نشین عقاب به آرامی متصل شده و آرمسترانگ به همراه آلدرین وارد ماژول فرماندهی شدند و به همکارشان که در طول ماموریت آن ها روی سطح ماه در مدار ماه باقی مانده بود پیوستند.

پس از بازگشت فضانوردان به ماژول فرماندهی این بار آن ها ماژول ماه نشین و خالی عقاب را که دیگر به آن احتیاجی نداشتند از ماژول فرماندهی جدا و آن را در فضا رها کرده و به این صورت تنها پخش کوچکی از موشک باقی مانده بود و حجم فضاپیما تنها به ماژول سرویس (که مخازن سوخت و موتور های جانبی و اصلی در آن قرار داشتند) و ماژول فرماندهی خلاصه می شد که سه فضانورد اکنون خوش حال از موفق بودن ماموریتشان در آن قرار داشته و درحال آغاز باز گشت آرام خود را به زمین بودند....

خبر اتمام موفقیت آمیز آپولو 11 به سرعت تیتر نخست روزنامه ها و خبرگذاری ها جهان شد. نیل آرمسترانگ و دو فضانورد دیگر در روز 13 آگوست مورد استقبال عمومی قرار گرفتند. همچنین طی مراسمی در کاخ سفید، تمامی دانشمندان و محققان به دلیل خدمت در این ماموریت فضایی تاریخی از رییس‌جمهور وقت آمریکا مدال گرفتند که از جمله آن ها می توان به یکی از معدود دانشمندان خارجی پروژه آپولو که تبعیت امریکا را نگرفته بود اشاره کرد، دکتر ابوالقاسم غفاری. دانشمندی ایرانی که تحقیق در محاسبه نیروی مورد نیاز پرتاب موشک به ماه را از 3 دهه قبل از پرتاب آپولو بر عهده داشت.

برنامه آپولو در 17 همین پروژه (Apollo 17) که ششمین سفر انسان به کره ماه بود پایان یافت. برنامه آپولو در طول عمر 14 ساله خود (1975-1961) فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشت. از آتشگرفتن Apollo 1 و سوختن سه سرنشین آن و منفجر شدن مخزن اکسیژن آپولو 13 و... اما در نهایت با وجود همه مشکلات آپولو پایانی مطلوب داشت. پایانی برامده از باور انسانی پیشرفت.